Καθάρισμα ξύλου
Για να καθαρίσουμε το ξύλο από τις σκόνες και την πολυκαιρία χρειάζεται ένα υλικό δραστικό αλλά και αρκετά ήπιο, για να μην καταστρέψει το ξύλο. Αρχικά ξεσκονίζουμε και σαπουνίζουμε το έπιπλο μας. Στη συνέχεια, φτιάχνουμε έναν χειροποίητο καθαριστικό πολτό. Θα χρησιμοποιήσουμε τρία κλασσικά υλικά, με τα οποία καθάριζαν παλιά όλες οι νοικοκυρές. Ελαιόλαδο, ξύδι και σόδα. Φτιάχνουμε μια πάστα με 1 μέρη λάδι και 1/2 μέρος ξύδι ( ή λεμόνι) και προσθέτουμε σε αυτό 2 μέρη σόδα. Αναμιγνύουμε καλά μέχρι να έχουμε ένα παχύρρευστο πολτό. Απλώνουμε μια μικρή ποσότητα σε ένα βαμβακερό πανί και τρίβουμε την επιφάνεια, ακολουθώντας πάντα τα νερά του ξύλου (όχι αντίθετα, γιατί θα “πληγώσουμε” το παλιό έπιπλο).
Θρέψη και ενυδάτωση ξύλινων επίπλων
Τα παλιά έπιπλα που είναι φτιαγμένα από καλό, αληθινό ξύλο θέλουν τακτικά ενυδάτωση, γιατί το ξύλο τους ξεραίνεται εύκολα. Γι’ αυτό αν τα έχετε κοντά σε τζάκι ή καλοριφέρ πρέπει να τα απομακρύνετε, γιατί θα σας χαλάσουν πολύ πιο γρήγορα από όσο υπολογίζετε. Η υγρασία είναι η τροφή του ξύλου. Αρκεί βέβαια να υπάρχει στον χώρο σε κανονικά επίπεδα!
Τα παλιά έπιπλα συνήθως χρειάζονται τακτικά ενυδάτωση, τουλάχιστον μια φορά κάθε τρεις μήνες. Η μία λύση που προτείνουμε είναι να τα θρέφετε τακτικά με κερί, που μπορείτε να βρείτε εύκολα σε όλα τα σουπερ -μάρκετ. Υπάρχουν επίσης και ειδικά λάδια για αυτή την δουλειά αλλά και ένα παιδικό λαδάκι ή λίγο ελαιόλαδο κάνει την ίδια δουλειά! Το παραδοσιακό μελισσοκέρι, που μυρίζει κι ωραία είναι μια άλλη λύση για τους πιο μερακλήδες! Όποιο υλικό κι αν βάλετε, αλείψτε το με ένα βαμβακερό πανί (ακολουθώντας πάντα τα νερά του ξύλου). Χρησιμοποιείστε μικρή ποσότητα για να απορροφηθεί εύκολα.
Γυάλισμα επίπλου
Τα περισσότερα έπιπλα που ανήκουν σε μια παλιότερη εποχή είναι περασμένα με βερνίκι. Άλλωστε η γυαλάδα τους ήταν μεγάλο μέρος της γοητείας τους.
Αν θέλετε να επαναφέρετε την γυαλάδα στα έπιπλά σας πρέπει να τα ξεσκονίσετε καλά. Στη συνέχεια να τα περάσετε με ένα γυαλιστικό σπρέι. Αν το έπιπλό σας έχει ξύλο λάκα τότε δεν χρειάζεται να κοπιάσετε πολύ. Απλά περάστε τις επιφάνειες με ένα υγρό πανάκι και στη συνέχεια σκουπίστε με ένα βαμβακερό στεγνό πανί.
Δαχτυλιές τέλος!
Όσο κι αν έχουμε γυαλίσει τα έπιπλα μας και να έχουμε καταφέρει να τα κάνουμε να φαίνονται σαν καινούργια, ένα πράγμα δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Τις δαχτυλιές! Η λύση δεν είναι να κλείσουμε τα έπιπλα στο σαλόνι και να μην τα αγγίζουμε ποτέ. Είναι πιο απλή! Βρέχουμε ένα σφουγγαράκι και το βάζουμε για ένα λεπτό στο φούρνο μικροκυμάτων. Το αφήνουμε να ζεσταθεί και περνάμε με αυτό τις επιφάνειες. Οι δαχτυλιές φεύγουν αμέσως, χωρίς κόπο και χωρίς τρίψιμο.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΞΥΛΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Συντηρητικά Εμποτισμού (Preservatives) Διαλύτου και Νερού
Είναι προϊόντα σχεδιασμένα με πρωταρχικό σκοπό να ελέγχουν τη βιολογική προσβολή του ξύλου. Περιέχουν χημικά πρόσθετα, βιοκτόνα (biocides) και μυκητοκτόνα (fungicides), για προστασία από μούχλα, μύκητες και μπλε κηλίδες. Φυσιολογικά δεν δημιουργούν φιλμ και εισχωρούν εύκολα και βαθιά στο ξύλο. Είναι επίσης σχεδιασμένα να σφραγίζουν σε μεγάλο βαθμό την επιφάνεια από τη διείσδυση νερού, μέχρι την εφαρμογή του τελικού βερνικιού.
Βερνίκια Εμποτισμού (Woodstains) Διαλύτου και Νερού
Όταν εφαρμόζονται στο ξύλο, δίνουν είτε ένα ημιδιαφανές είτε ένα απολύτως διαφανές φιλμ και τονίζουν και αναδεικνύουν τα φυσικά νερά του ξύλου.
Τα ημιδιαφανή βερνίκια περιέχουν πιγμέντα / χρωστικές ύλες (pigments) που αφενός δίνουν την απόχρωση στο ξύλο και επιπλέον απορροφούν την επιβλαβή UV ακτινοβολία, προσφέροντας ταυτόχρονα διακόσμηση και προστασία από τον καιρό.
Τα διαφανή βερνίκια (άχρωμα) έχουν ευρύτατη χρήση εσωτερικά, έχουν όμως μικρότερη αντοχή εξωτερικά σε σχέση με τις αποχρώσεις.
Έλαια Εμποτισμού
Πρόκειται για το Teak Oil, ένα ειδικό μίγμα από έλαια και κερί που συντηρεί, φρεσκάρει και ζωντανεύει το ξύλο. Θρέφει το ξύλο αναπληρώνοντας τα φυσικά του έλαια και το προστατεύει για περίπου 6 μήνες από σκόνη, νερό και καιρικές συνθήκες. Εφαρμόζεται εύκολα, χρησιμοποιώντας πανί ή πινέλο, σε άβαφα εξωτερικά έπιπλα κήπου και βεράντας και σε εσωτερικά άβαφα ξύλινα έπιπλα.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ
Είναι σημαντικό να προετοιμάσετε σωστά το ξύλο πριν την εφαρμογή προϊόντων ξυλοπροστασίας, για να μην πάει χαμένη η προσπάθειά σας!
ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ
• Η επιφάνεια πρέπει να είναι καθαρή, στεγνή και ελεύθερη από σκόνες, λάδια, λίπη, άλατα. Επίσης, μικρή προσβολή της μούχλας πρέπει να αφαιρείται εντελώς με αραιό διάλυμα χλωριούχου απολυμαντικού
• Σε πολυκαιρισμένα ξύλα που έχουν επιφανειακές αλλοιώσεις, το ξύλο πρέπει να πλανιστεί μέχρι να βρείτε γερή επιφάνεια
ΝΕΟ ΞΥΛΟ
• Τρίψτε την επιφάνεια με λεπτόκοκκο γυαλόχαρτο (180-220) ή λειαντικό σφουγγαράκι
• Καθαρίστε προσεκτικά τη σκόνη του τριψίματος
ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΗΔΗ ΒΑΜΜΕΝΟΥ ΞΥΛΟΥ
• Αν το προηγούμενο συντηρητικό ή βερνίκι είναι σε καλή κατάσταση, ξεσκονίστε επιμελώς την επιφάνεια.
• Αν η παλιά βαμμένη επιφάνεια δείχνει σημάδια φθοράς, αποχαρτάρετέ την τρίβοντας με λεπτόκοκκο γυαλόχαρτο (180-220) ή λειαντικό σφουγγαράκι
• Καθαρίστε προσεκτικά τη σκόνη του τριψίματος
ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΝΟΥ ΑΠΟ ΣΚΟΥΡΑ ΣΕ ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΟΧΡΩΣΗ
• Χρησιμοποιήστε χοντρόκοκκο γυαλόχαρτο (50-60) για να τρίψετε ή/και να αφαιρέσετε εντελώς τις παλιές σκούρες αποχρώσεις
• Μετά λειάνετε με λεπτόκοκκο γυαλόχαρτο (180-220) ή λειαντικό σφουγγαράκι
• Καθαρίστε προσεκτικά τη σκόνη του τριψίματος
Πηγή: "Οδηγός Ξυλοπροστασίας", έκδοση 2018 Vivechrom
Παλιές τεχνικές προστασίας των ξύλινων κατασκευών.
Το ξύλο αποτελεί αναμφίβολα ένα φυσικό υλικό που έχει βοηθήσει πάρα πολύ στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Είναι όμως ένα ιδιαίτερο υλικό με πολυσύνθετη χημική σύσταση και για αυτό οι χρήσεις του απαιτούν ειδικές γνώσεις και εμπειρία.
Οι παλιοί τεχνίτες γνώριζαν πολύ καλά το ξύλο. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι στην αρχαία Ελλάδα, τέκτονας (δηλ. αρχιτέκτονας) ονομάζονταν ο πρωτομάστορας, ο πολύπειρος τεχνίτης διαφόρων κατασκευών από ξύλο, ιδίως ξυλουργός, ναυπηγός ή οικοδόμος. («τέκτονες ἄνδρες, οἵ οἱ ἐποίησαν θάλαμον καὶ δῶμα καὶ αὐλήν» Ομήρου Ιλιάδα).
Πλήθος από ξύλινες κατασκευές και τεχνουργήματα, που έχουν υλοποιηθεί ανά τους αιώνες (στην Ελλάδα π.χ. στο Άγιο Όρος, στα Μετέωρα κλπ.), πιστοποιούν ότι ο άνθρωπος γνώριζε πολύ καλά το ξύλο, τα είδη του και την τεχνολογία του, αν και αγνοούσε εντελώς την επιστήμη του υλικού τη χημεία και τη δομή του.
Γνώριζε να το κατεργάζεται, να το αξιοποιεί, να το προστατεύει και να το συντηρεί με ποικίλες τεχνικές που τις είχε «εφεύρει» και ήξερε ότι είναι αποτελεσματικές.
Συνεπώς, από τα πανάρχαια χρόνια ο άνθρωπος εφάρμοζε εντυπωσιακές τεχνικές, που αποδεικνύουν ότι γνώριζε τη φυσική ανθεκτικότητα των διαφόρων ειδών ξύλου (π.χ. κυπαρίσσι, κέδρος, δρυς, καστανιά) και μεριμνούσε τόσο για τη μείωση της διόγκωσης του, όπως επίσης και για την αύξηση της αντοχής του έναντι των «εχθρών» του.
Τεχνική εμβάπτισης ή επάλειψης του ξύλου σε φυσικά έλαια
Σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς όπως των Αιγυπτίων και των Ελλήνων η τεχνική αυτή ήταν ευρέως γνωστή.
Σήμερα η πιο γνωστή μέθοδος γίνεται με λινέλαιο (linseed oil), δηλ. το φυσικό λάδι του φυτού λινάρι (flax, Linum usitatissimum). Η μέθοδος γίνεται και με οικολογικά έλαια από άλλες φυτικές ύλες π.χ. κραμβέλαιο, ελαιόλαδο, με στόχο την υδροφοβία του ξύλου και συνήθως ο εμποτισμός των ετοίμων ξύλινων στοιχείων γίνεται με λινέλαιο ή σπορέλαια υπό χαμηλή πίεση (2-3 atm), ή χωρίς πίεση με εμβάπτιση σε καυτό λάδι.
Από ιστορικές πηγές, είναι γνωστό ότι οι Έλληνες του Μ. Αλεξάνδρου έκαναν προστατευτικό χειρισμό στην ξυλεία των γεφυρών που κατασκεύαζαν, με εμβάπτισή της σε καυτό λουτρό ελαιολάδου για αρκετές ώρες.
Φυσικό λάδι tung oil από το δένδρο Vernicia fordii χρησιμοποιείται στην Κίνα, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, για την εμβάπτιση (όχι τον εμποτισμό) ξυλείας ναυπηγικής, σαν ένα κατάλληλο συντηρητικό που διαπερνά το πορώδες του ξύλου και δημιουργεί ένα υδροφοβικό στρώμα βάθους έως και 5 mm.
Στα αρχαία χρόνια, ένα ακόμη φυσικό έλαιο για τη συντήρηση του ξύλου ήταν το έλαιο του κέδρου (cedar oil)
Σε ιστορικές πηγές αναφέρεται ότι το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία (ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου), μία κολοσσιαία, καθήμενη μορφή του θεού Δία, περίπου 13 m ύψος, σμιλευμένη από το φημισμένο Αθηναίο γλύπτη Φειδία, συντηρούνταν με κεδρέλαιο για πολλούς αιώνες.
Η επιφανειακή καύση του ξύλου
Μια άλλη τεχνική προστασίας του ξύλου που εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα είναι το “μισοκάψιμο” του ξύλου που ουσιαστικά είναι η μερική απανθράκωση πάρα πολύ μικρού μέρους της επιφανείας του, δημιουργώντας έτσι ένα τεχνητό φυσικό φινίρισμα.
Η μέθοδος αυτή είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια για τη βελτίωση της ρίκνωσης-διόγκωσης και της σκληρότητας του ξύλου, καθώς και της αύξησης της αντοχής του σε δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες.
Σαν μέθοδος πέραν της χρωματικής αισθητικής που είναι από πολλούς επιθυμητή παρουσιάζει και πολλά άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα όπως:
• Η μεγάλη διάρκεια ζωής που αποκτά το ξύλο,
• η αντοχή του στο νερό την υγρασία και την μούχλα (σε συνδυασμό το λάδι που έχει επαλειφθεί),
• η μεγάλη του αντοχή στη φωτιά,
• η μεγάλη αντοχή που παρουσιάζει στην προσβολή από τα διάφορα έντομα του ξύλου.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι το “μισοκάψιμο” του ξύλου θα το διατηρήσει για 80 – 100 χρόνια χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Εάν επίσης το “μισοκαμένο” ξύλο επαλείφεται με λάδι κάθε 10-15 χρόνια, θα διαρκέσει ακόμα περισσότερο.
Η τεχνική αυτή ήταν πολύ διαδεδομένη στην αρχαιότητα σε πολλούς και διαφορετικούς χρονικά πολιτισμούς της ανθρωπότητας, λόγω των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζει σχετικά με την προστασία του ξύλου.
Στη Σκανδιναβία π.χ. είχε μεγάλη εφαρμογή κατά τον Μεσαίωνα από τους Βίκινγκς, οι οποίοι με το “μισοκάψιμο” των εξωτερικών ξύλων που κατασκεύαζαν τα πολεμικά τους καράβια, καταφέρνανε να είναι πιο ανθεκτικά και να έχουν αντοχή στη φωτιά.
Στην Ιαπωνία η τεχνική αυτή χάνεται στο βάθος των αιώνων και είναι γνωστή και αρκετά διαδεδομένη ακόμη και σήμερα ως Shou sugi ban ή Yakisugi (από το ιαπωνικό yaki που σημαίνει καίω και από το sugi που είναι το ιαπωνικό όνομα του κέδρου). Περιλαμβάνει τη μερική επιφανειακή καύση του ξύλου, συνήθως κέδρου ή κυπαρισσιού (Cryptomeria japonica) που προορίζεται για εξωτερικές κατασκευές.
Σήμερα το “μισοκάψιμο” του ξύλου χρησιμοποιείται ευρέως από πολλούς διακοσμητές, περισσότερο για την αισθητική που αποκτά η επιφάνεια του ξύλου μετά την εφαρμογή της τεχνικής που συνοψίζεται ως εξής:
Οι ξύλινες σανίδες καίγονται στην επιθυμητή πλευρά συνήθως με τη χρήση ενός φλόγιστρου. Με μια σκληρή συρμάτινη βούρτσα απομακρύνονται τα καμένα υπολείμματα από την επιφάνεια. Στη συνέχεια η καμένη επιφάνεια ή ξεπλένεται με νερό ή τρίβεται με κάποιο γυαλόχαρτο. Τέλος επαλείφεται με κάποιο φυσικό μη τοξικό λάδι ή βερνίκι ώστε να σφραγίσουν οι πόροι του ξύλου.
Τα χρώματα της τελικής επιφάνειας κυμαίνονται από ανοιχτό καφέ μέχρι σκούρο μαύρο και η τελική εμφάνιση καθορίζεται από το είδος του ξύλου, από το βάθος του καψίματος και από το πόσο έντονα είναι βουρτσισμένο ή τριμμένο. Μπορεί όμως και να τροποποιηθεί περισσότερο με την εφαρμογή οποιουδήποτε χρώματος πριν την επάλειψη του λαδιού ή βερνικιού.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως σήμερα η χρωματική αισθητική του καμένου ξύλου είναι στις πρώτες θέσεις του διεθνούς ντιζάιν και την βλέπουμε να κυριαρχεί έντονα σε πολλά ξύλινα πάνελ που χρησιμοποιεί η βιομηχανία του επίπλου.
Βιβλιογραφία: Κακαράς, Ι. (2012). Τεχνολογία ξύλινων δομικών κατασκευών. Εκδόσεις ΙΩΝ, Αθήνα. Μαντάνης Γ. (2018). Ιστοσελίδα μαθήματος, http://users.teilar.gr/~mantanis/
Προστασία των ξύλινων κατασκευών
Το ξύλο (wood, xylem) είναι ένα βιολογικό, οργανικό υλικό, προϊόν της αειφορίας των δασών. Αποτελεί ένα ιδιαίτερο υλικό που έχει βοηθήσει καθοριστικά την εξέλιξη του ανθρώπου στον πλανήτη και στον πολιτισμό του. Με μηχανική ή/και χημική επεξεργασία οι επιστήμονες ξύλου (βλ. wood science) έχουν δημιουργήσει δεκάδες προϊόντα ξύλου τα οποία βελτιώνουν συνεχώς την ποιότητα ζωής. Είναι όμως ένα ανισότροπο υλικό με πολυσύνθετη δομή και χημική σύσταση, γι’ αυτό και οι χρήσεις του απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία. Πέρα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα που έχει ως βιολογικό υλικό, το ξύλο είναι ευπρόσβλητο από τους μύκητες και τα έντομα και "ευάλωτο" στην υγρασία. Επίσης, ρικνώνεται όταν αποβάλλει υγρασία στο περιβάλλον και διογκώνεται όταν προσλαμβάνει υγρασία είτε διά της απευθείας επαφής είτε από τον αέρα.
Ωστόσο, οι ξύλινες κατασκευές και τα τε-χνουργήματα από ξύλο που έχουν υλοποιηθεί ανά τους αιώνες, βεβαιώνουν ότι ο άνθρωπος γνώριζε πολύ καλά αυτό το υλικό, την τεχνολοΩστόσο, οι ξύλινες κατασκευές και τα τε-χνουργήματα από ξύλο που έχουν υλοποιηθεί ανά τους αιώνες, βεβαιώνουν ότι ο άνθρωπος γνώριζε πολύ καλά αυτό το υλικό, την τεχνολογία του, αν και αγνοούσε παντελώς το αίτιο: τη χημεία και τη δομή του υλικού. Γνώριζε, δηλαδή να το κατεργάζεται, να το αξιοποιεί, να το προ-στατεύει, να το συντηρεί με ποικίλες τεχνικές, που τις είχε εφεύρει, και ήξερε "ότι δουλεύουν". Σήμερα, ιδίως στη χώρα μας, για πολλούς λό-γους, το ξύλο είναι ένα "παρεξηγημένο" υλικό και υπάρχει άγνοια για την ορθή χρήση και συντήρησή του∙ ένα υπέροχο υλικό που είναι φυσικό, οικολογικό και ανανεώσιμο.
Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση του ξύλου και η αλόγιστη καταστροφή των τροπικών δασών του πλανήτη, ιδίως της Αμαζονίας και της Δυτικής Αφρικής, έχουν επηρεάσει σε επικίνδυνο βαθμό το κλίμα του πλανήτη και έχουν προκαλέσει τεράστιες καταστροφές από πλημμύρες, τυφώνες. Η προληπτική συντήρηση του ξύλου συμβάλλει καθοριστικά στη μεγάλη αύξηση της διάρκειας ζωής των κατασκευών και ως εκ τούτου βοηθά στον περιορισμό της καταστροφής των δασικών οικοσυστημάτων του πλανήτη.
Είναι γεγονός ότι οι κατασκευές από ξύλο απαιτούν σωστή μελέτη και σχεδιασμό τόσο για την υλοποίησή τους, όσο και για τη συντήρησή τους. Οι κλιματικές συνθήκες μεταβάλλονται συνεχώς από τόπο σε τόπο, οι καθημερινές εναλλαγές θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας, αέρα, δυνατού ήλιου "ταλαιπωρούν" τις κατασκευές και σταδιακά προκαλούν υποβάθμιση και γήρανση (weathering). Η προστασία του ξύλου, συνεπώς, είναι απαραίτητη. Αυτά τα δεδομένα επιβάλλουν σε κάθε περίπτωση να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα είδη ξύλου ή προϊόντα ξύλου και να εφαρμόζονται περιοδικά τεχνικές προστασίας και συντήρησης των κατασκευών. Ο άνθρωπος από την αρχαιότητα εφάρμοζε εντυπωσιακές τεχνικές, που αποδεικνύουν ότι γνώριζε άριστα τη φυσική ανθεκτικότητα των διαφόρων ειδών και μεριμνούσε τόσο για τη μείωση της ρίκνωσης / διόγκωσης του ξύλου, όπως επίσης και για την αύξηση της αντοχής του έναντι των βιοτικών και των αβιοτικών "εχθρών" του. Στο άρθρο περιγράφονται πρακτικές και μέθοδοι επάλειψης, εμβάπτισης, εμποτισμού, τροποποίησης (θερμικής ή χημικής) ή και σύγχρο-νες τεχνολογίες, που έχουν χρησιμοποιηθεί ή χρησιμοποιούνται έως και σήμερα.
Μέθοδος επάλειψης ή εμβάπτισης του ξύλου με κατράμι
Είναι η πιο γνωστή αρχαία τεχνική. Το κατράμι είναι ένα παχύρευστο ελαιώδες μαύρο υγρό, με έντονη οσμή, το οποίο παράγεται από την καταστρεπτική απόσταξη κορμών πεύκου υπό ανοξικές συνθήκες και αποτελείται από αρωματικούς υδρογονάνθρακες, οξέα και βάσεις. Το κατράμι (ή κατράνι, λέξη αραβικής προ-έλευσης) ήταν γνωστό στη Σκανδιναβία από την εποχή του σιδήρου. Χρησιμοποιούνταν ως συντηρητικό σε ξύλινες κατασκευές (βλ. σκάφη, μονωτικό υλικό σε κατοικίες). Από τη Σουηδία η χρήση του ως συντηρητικού αλλά και ως φαρμάκου διαδόθηκε στη νοτιότερη Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική, ιδίως τον 19ο αιώνα.
Τεχνική εμβάπτισης ή επάλειψης του ξύλου με φυσικά έλαια
Σε πολλούς πολιτισμούς (αρχαίους Αιγύπτιους και Έλληνες) ήταν ευρέως γνωστή αυτή η τεχνική. Σήμερα η πιο γνωστή μέθοδος γίνεται με λινέλαιο, δηλαδή το φυσικό λάδι του φυτού λινάρι. Η μέθοδος γίνεται και με οικολογικά έλαια από άλλες φυτικές ύλες, λ.χ. κραμβέλαιο, ελαιόλαδο, με στόχο την υδροφοβία του ξύλου. Συνήθως γίνεται εμποτισμός των έτοιμων ξύλινων στοιχείων με λινέλαιο ή σπορέλαια υπό χαμηλή πίεση (2 - 3 atm), ή χωρίς πίεση με εμβάπτιση σε καυτό λάδι. Από ιστορικές πηγές, είναι γνωστό ότι οι Έλληνες του Μ. Αλεξάνδρου έκαναν προστατευτικό χειρισμό στην ξυλεία των γεφυρών που κατασκεύαζαν, με εμβάπτισή της σε καυτό λουτρό ελαιολάδου για αρκετές ώρες. Φυσικό λάδι από το δένδρο Vernicia fordii (γνωστό ως tung oil) χρησιμοποιείται στην Κίνα εδώ και εκατοντάδες χρόνια για την εμβάπτιση (όχι τον εμποτισμό) ξυλείας ναυπηγικής ως ένα κατάλληλο συντηρητικό, που διαπερνά το πορώδες του ξύλου και δημιουργεί ένα υδροφοβικό στρώμα βάθους έως και 5 mm.Ένα ακόμη φυσικό έλαιο για τη συντήρηση του ξύλου ήταν στα αρχαία χρόνια το έλαιο του κέδρου. Αναφέρεται σε ιστορικές πηγές, ότι το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία (ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου), μία κολοσσιαία, καθήμενη μορφή του θεού Δία, περίπου 13 m σε ύψος, σμιλευμένη από τον φημισμένο Αθηναίο γλύπτη Φειδία, συντηρούνταν με κεδρέλαιο επί αιώνες.
Μισοκάψιμο, ή μερική θερμική τροποποίηση του ξύλου
Μια άλλη πρακτική, η μερική απανθράκωση, είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια για βελτίωση της ρίκνωσης - διόγκωσης και της σκληρότητας του ξύλου. Χρησιμοποιούνταν και στην Αφρική τα παλαιά χρόνια. Στη Σκανδιναβία, ωστόσο, είχε πολύ πετυχημένες εφαρμογές γύρω στο Μεσαίωνα (μισοκάψιμο των πλαϊνών των πολεμικών καραβιών των Βίκινγκς), για να γίνουν τα ξύλα ανθεκτικά και να έχουν αντοχή στη φωτιά. Στην Ιαπωνία, χάνεται στο βάθος των αιώνων η προέλευση μιας αρχαίας μάλλον τεχνικής (γνωστής ως yakisugi), η οποία περιλαμβάνει τη μερική επιφανειακή "καύση" (μισοκάψιμο) ξυλείας ιαπωνικού κυπαρισσιού, που προορίζεται για εξωτερικές κατασκευές, π.χ. ξυλεπενδύσεις, σκέπαστρα, στέγες, κουφώματα. Η ξυλεία αποκτά μαύρο χρώμα και είναι δυνατό να επαλειφθεί με λάδι ή φυσικά βερνίκια.
Μέθοδοι εμποτισμού του ξύλου υπό πίεση
Πρόκειται για βιομηχανικές μεθόδους, που αναπτύχθηκαν τον 19ο αιώνα στην Ευρώπη, με άριστα αποτελέσματα για την αύξηση της διάρκειας χρήσης των ξύλινων κατασκευών αλλά και τη βελτίωση των ιδιοτήτων του ξύλου. Γίνεται, όμως, χρήση χημικών, που είναι τοξικά σε κάποιο βαθμό. Ο εμποτισμός γίνεται με εφαρμογή πίεσης ή/και κενού, σε ειδικές μονάδες, που λέγονται εμποτιστήρια. Τέτοιες μέθοδοι περιλαμβάνουν τα εξής: εμποτισμό του ξύλου (κυρίως πεύκων λόγω του μεγάλου πορώδους τους) με πενταχλωροφαινόλη, με άλατα χαλκού, χρωμίου και αρσενικού, με διάφορα άλλα άλατα -ACQ, CA, CN, ACC (λ.χ. στη Β. Αμερική) και με οργανικούς διαλύτες και μυκητοκτόνα, -LOSP (στην Ωκεανία). Τέτοια ξυλεία, εμποτισμένη, μετά το πέρας της χρήσης της θεωρείται ως επικίνδυνο υπόλειμμα και ο χειρισμός της στην Ευρώπη, υπόκειται σε αυστηρή νομοθεσία.
Εμποτισμός του ξύλου με κρεοζωτέλαιο (κρεόζωτο ή πισσέλαιο)
Μέθοδος βασισμένη σε ελαιοδιαλυτά πετρο-χημικά κλάσματα, που ευρέως χρησιμοποιείται στη χώρα μας σε στύλους δικτύων ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών. Το εμποτισμένο υπό πίεση ξύλο (δασικής ή μαύρης πεύκης) έχει σκούρο μαύρο έως καφέ χρώμα, δυσάρεστη οσμή, ιδίως όταν είναι «φρέσκο», και έχει άριστη διαστασιακή συμπεριφορά και πολύ μεγάλο χρόνο ζωής. Είναι ξυλεία όμως που περιέχει αρκετές τοξικές ουσίες. Χρησιμοποιείται ακόμη σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, παρότι είχε προβλεφθεί ότι από το 2004 θα εγκαταλειπόταν σταδιακά αυτή η τεχνική. Η εμποτισμένη με πισσέλαιο ξυλεία είναι ένα επικίνδυνο υπόλειμμα μετά την απόσυρσή της από γραμμές τρένων και στύλους Δ.Ε.Η. και Ο.Τ.Ε. Σημειώνεται όμως και το εξής πολύ σημαντικό: Οι ξύλινοι στύλοι των δικτύων ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών και οι στρωτήρες σιδηροδρόμων είναι σημαντικές εφαρμογές, που με τον προληπτικό εμποτισμό του ξύλου δεκαπλασιάζουν τη διάρκεια ζωής της κατασκευής, π.χ. ένας στύλος Δ.Ε.Η. χωρίς εμποτισμό διαρκεί 5 χρόνια, ενώ ένας εμποτισμένος διαρκεί περισσότερα από 40 χρόνια.
Εμποτισμός του ξύλου με υδατοδιαλυτά άλατα βορίου, χαλκού και αζόλες
Αυτή είναι μια άλλη τεχνολογία εμποτισμού. Ξύλο εμποτισμένο υπό πίεση (6-12 atm) με τέτοια εμποτιστικά διαλύματα παρουσιάζει ρίκνωση - διόγκωση μειωμένη μέχρι 50%. Αυτά τα άλατα προσδίδουν συνήθως στο ξύλο ένα ελαφρό πρασινωπό ή μπλε χρώμα. Αυτό το ξύλο ανήκει στην εμποτισμένη ξυλεία. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται σε εμποτισμό μόνο πεύκα (με μεγάλο σομφό).
Μέθοδος βαφής του ξύλου με ακρυλικές λάκες και ελαιοχρώματα
Καλή τεχνική προστασίας του ξύλου είναι και η βαφή του. Ενδεικνυόμενη βαφή για ξύλινες κατασκευές εξωτερικών κουφωμάτων και ξύλινων κατασκευών υπαίθρου, για μεγάλη διάρκεια ζωής είναι η εφαρμογή ακρυλικής λάκας εξωτερικής χρήσεως με αλκύδια στο επιθυμητό χρώμα. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται στις βιομηχανίες κουφωμάτων και κατασκευών υπαίθρου με επιτυχία και με παροχή δεκαετούς τουλάχιστον εγγύησης, η οποία παρέχεται, εφόσον εφαρμόζονται οι οδηγίες που παρέχουν οι εταιρείες χρωμάτων. Αυτή η σωστή τακτική έχει αναβαθμίσει τα ξύλινα κουφώματα (πόρτες, παράθυρα) και τις κατασκευές υπαίθρου στη χώρα μας
Θερμική τροποποίηση του ξύλου
Βιομηχανική μέθοδος προστασίας του ξύλου. Έχει χρώμα σκούρο καφετί. Μυρίζει λιγάκι σαν μισοκαμμένο ξύλο, όταν τεμαχίζεται. Η θερμικά τροποποιημένη ξυλεία είναι ένα καινοτομικό προϊόν, που παράγεται με χρήση θερμότητας και ατμού (συνήθως στους 190°C - 215°C), χωρίς τη χρήση επιβλαβών χημικών. Τα λεγόμενα "thermowood" έχουν αυξημένη διαστασιακή σταθερότητα και ανθεκτικότητα απέναντι σε μύκητες και έντομα.
Ακετυλίωση
Η ακετυλίωση είναι μια σύγχρονη τεχνολογία τροποποίησης του ξύλου με στόχο την απόλυτη υδροφοβία του. Αυτή η ξυλεία παράγεται στην Ολλανδία. Ξυλεία πεύκου με τατρέπεται σε ακετυλιωμένη ξυλεία μετά από αντίδραση των πολυμερών του ξύλου (κυρίως της λιγνίνης) με οξικό ανυδρίτη (C4H6O3)∙ η ξυλεία έχει έντονα υδροφοβικά χαρακτηριστι-κά, μειωμένη ρίκνωση και διόγκωση (στο 2%) και πολύ χαμηλό σημείο κορεσμού των ινών
Εμποτισμός ξύλου με ρητίνες
Είναι ειδικός χειρισμός του ξύλου με θερμο-σκληρυνόμενες ρητίνες φαινόλης (PF) ή μελαμίνης - φορμαλδεΰδης (MF) ή άλλα χημικά αντιδραστήρια, με στόχο την υδροφοβία του και τη μη διαπέραση του νερού στο κυτταρικό τοίχωμα. Αυτές οι ουσίες με τη μορφή υδατικών διαλυμάτων χρησιμοποιούνται για εμποτισμό του ξύλου και αφότου εισαχθούν στα τοιχώματα σκληρύνονται με πολυμερισμό σε υψηλή θερμοκρασία.
Φουρφουρυλίωση
Από τις χημικές μεθόδους, εξαιρετικής τεχνολογίας είναι η φουρφουρυλίωση του ξύλου. Εξειδικευμένη τεχνολογία με υψηλό κόστος αλλά με πολύ βελτιωμένα αποτελέσματα. Χρησιμοποιείται ευρέως στη Σκανδιναβία. Περιλαμβάνει την τροποποίηση του ξύλου με φουρφουρυλική αλκοόλη (C5H6O2), μία αλκοόλη που μένει ως υπόλειμμα από βιομάζα ζαχαροκάλαμου - καλαμποκιού. Η όλη διαδικασία γίνεται σε κλειστούς κλιβάνους σε εργοστάσια στη Νορβηγία και στο Βέλγιο, με τη μέθοδο πλήρων κυττάρων και χρήση κενού και υψηλής πίεσης μεγαλύτερης των 12 atm
Εφαρμογές νανοτεχνολογίας
Σύγχρονες τεχνολογίες για την επικάλυψη των επιφανειών ξύλου με σκευάσματα νανοδιασπορών ψευδαργύρου, χαλκού ή/και τιτανίου (απλή επάλειψη). Αυτές οι μέθοδοι έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ωστόσο, τίθεται θέμα για την αντοχή του ξύλου στο χρόνο εξαιτίας δυσκολίας στη μόνιμη συγκράτησή των. Στις Η.Π.Α. εφαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα επίσης αντίστοιχη τεχνολογία εμποτισμού ξυλείας με τέτοια υδατοδιαλυτά νανοσκευάσματα.
Εμποτισμός με υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα
Νέα τεχνολογία που αναπτύχθηκε πρόσφατα στη Δανία, σύμφωνα με την οποία ξυλεία ερυθρελάτης, ένα είδος δύσκολο στον εμποτισμό, μπορεί να εμποτιστεί με μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα συντηρητικά, όταν αυτά διαλυθούν μέσα σε διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο βρίσκεται σε υπερκρίσιμη κατάσταση. Αυτά τα χημικά περιέχουν και αζόλες που δίνουν ξυλεία αντοχής, κατάλληλη για χρήσεις κλάσης επικινδυνότητας 3 (use-class 3, με βάση το πρότυπο ΕΝ 335).
Πηγή: «Προστασία των ξύλινων κατασκευών» | περιοδικό "ΚΤΙΡΙΟ"
Πώς Καθαρίζονται Τα Ξύλινα Έπιπλα;
Η φροντίδα των αγαπημένων σας επίπλων από μασίφ ξύλο, είτε πρόκειται για την κρεβατοκάμαρα, για το τραπέζι του σαλονιού είτε για οποιοδήποτε άλλο, δεν χρειάζεται να είναι επίπονη και δύσκολη. Αν λοιπόν αναρωτιέστε «πώς καθαρίζω ξύλινα έπιπλα», ακολουθήστε τα εύκολα βήματα που αναφέρονται στη συνέχεια.
Βήμα 1: Αφαιρέστε τη σκόνη και τις βρωμιές.
Χρησιμοποιώντας μία μαλακή στεγνή πετσέτα σκουπίστε τις επιφάνειες, ώστε να απομακρύνετε τη σκόνη και τις χαλαρές βρωμιές. Όσο πιο συχνά το κάνετε αυτό θα αποφεύγετε να δημιουργούνται στρώματα βρωμιάς που με τον καιρό γίνονται σκληρά πάνω στις επιφάνειες των επίπλων.
Για βαθύτερη καθαριότητα, σκουπίστε απαλά την επιφάνεια με μία υγρή πετσέτα ή ένα άλλο κομμάτι υφάσματος το οποίο δεν έχει χνούδι. Προτιμήστε ένα βαμβακερό μαλακό πανί ή μια κάλτσα.
Θα ήταν καλύτερα να αποφύγετε αντικείμενα καθαρισμού που περιέχουν φτερά πουλιών, γιατί μπορεί να περιέχουν αιχμηρά σημεία τα οποία θα γδάρουν τα έπιπλά σας.
Βήμα 2: Χρησιμοποιήστε ένα καθαριστικό κατάλληλο για τον τύπο ξύλου επίπλου σας.
Για να καθαρίσετε μασίφ έπιπλα θα πρέπει να ξέρετε τον τύπο του ξύλου. Στη συνέχεια απευθυνθείτε σε ένα κατάστημα πού πουλάει ειδικά καθαριστικά, τα οποία είναι ασφαλή για τον τύπο του ξύλου που έχετε.
Για να καθαρίσετε την επιφάνεια πού υπάρχει βρωμιά μην ρίχνετε το καθαριστικό απευθείας πάνω στο ξύλο. Προτιμήστε να το βάλετε σε μία μαλακή πετσέτα και με αυτή να καθαρίσετε την βρώμικη επιφάνεια.
Αν θέλετε να αποφύγετε τα χημικά καθαριστικά, μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας καθαριστικό διάλυμα με υλικά που υπάρχουν στο σπίτι. Αναμείξτε σε ίση ποσότητα ξύδι, υγρό σαπούνι και ζεστό νερό. Βυθίστε την πετσέτα σας στο διάλυμα και κατόπιν στύψτε την μέχρι να είναι ελαφρώς υγρή. Στη συνέχεια σκουπίστε με αυτήν τις επιφάνειες των ξύλινων επίπλων.
Όπως γίνεται πάντα με όλες τις λύσεις καθαρισμού, ξεκινήστε τη διαδικασία από ένα μικρό σημείο του επίπλου πριν προχωρήσετε στον καθαρισμό όλων των επιφανειών του.
Βήμα 3: Σκουπίστε προσεκτικά κάθε επιφάνεια.
Είναι λίγα τα πράγματα που μπορούν να βλάψουν τα μασίφ έπιπλα από ξύλο περισσότερο από ότι το νερό ή τα χημικά. Αφού ακολουθήσετε τα προηγούμενα βήματα, επιλέξτε μία πετσέτα σχεδιασμένη για να απορροφά την υγρασία και περάστε με αυτήν όλες τις επιφάνειες.
Όταν καθαρίζετε ή στεγνώνετε τα ξύλινα έπιπλα, είναι καλό να ελέγχετε πάντα την πετσέτα που χρησιμοποιείτε για να μην αφήνει χνούδια ή υπολείμματα της πάνω στις επιφάνειες των επίπλων.